Feedback w szkole od zawsze ograniczał się do ocen, uwag w dzienniku i czasami pozytywnych wpisów na świadectwie. W tych kilku-kilkunastu zdaniach zawierały się emocje, charakter, pasje i zainteresowania, relacje, osiągnięcia i słabsze strony ucznia. Od czasu do czasu nauczyciele na sprawdzianach dopisują co uczeń zrobił dobrze i co musi jeszcze poprawić. Z kilku zdań trudno jest wywnioskować swoje mocne strony i obszary do pracy. Jak powinien wyglądać zatem feedback dla nastolatków, którzy sami przyznają, że ciężko im radzić sobie z krytyką, a pochwały przyjmują raczej z dystansem i przymrużeniem oka?

Feedback w O!MEGA Liceum

O!MEGA Liceum z założenia jest szkołą bez ocen. Jak to rozumieć, skoro oceny numeryczne zgodnie z polskim prawem muszą się pojawiać i widnieją w librusie (i na świadectwie) zupełnie tak samo jak w innych szkołach? Numerki w skali od 1 do 6 pojawiają się też na testach i sprawdzianach. W naszej szkole są tylko wierzchołkiem informacji zwrotnej, jaką dajemy uczniom. Od momentu powstania liceum priorytetem jest dla nas wypracowanie takiej postawy w uczniach, w której oceny i feedback będą „paliwem” do dalszej pracy, a nie jej sensem. Nie ma tu miejsca na wyścig na wyższe cyferki, poprawy ocen o pół stopnia w staraniach o wyższą średnią ani na stawianie sobie poprzeczki na ocenie bardzo dobrej z przedmiotów, z którymi uczeń nie wiąże swojej przyszłości. To, co uczniowie osiągają, z czym się zmagają, nad czym pracują i z czym radzą sobie coraz lepiej zawieramy w częstych i obszernych ocenach opisowych. Żaden z nauczycieli nie ma obowiązku znać wszystkich zasad dobrego feedbacku dołączając do kadry naszej szkoły- uczymy się tego wspólnie, na bieżąco odczytując reakcje i potrzeby uczniów i zastanawiając się, jaka forma, częstotliwość i sposób podania informacji zwrotnej będzie w danej klasie (lub w przypadku konkretnego ucznia) najodpowiedniejszy. Często w procesie wzajemnego feedbacku uczestniczą rodzice- to ważni towarzysze edukacyjnej podróży naszych uczniów. Nikt przecież nie zna nastolatków, ich potrzeb i usposobienia lepiej, niż ich rodzice! Poniżej zebraliśmy kilka zasad feedbacku, którymi kierujemy się w O!MEGA Liceum.

1. Minus przyciąga plus

Na początek obalmy kilka stereotypów. Krytyka nie buduje każdego. Przysłowiowy „kopniak” nie zmotywuje wszystkich do działania. Porażka nie popycha do dalszego samodoskonalenia, a „jedynka” nie zainspiruje ucznia do wytężonej pracy. Jak zatem zasygnalizować, że styl pracy nastolatka nie do końca pozwoli mu na opanowanie podstawowego zakresu z przedmiotu i nie odebrać mu resztek motywacji i chęci? Złotą zasadą w naszym liceum jest odpowiednia proporcja: 70% wzmacniania tego, co już udało nam się wypracować i 30% faktów, które pozwolą uczniom na wyciągnięcie wniosków i dobrze ukierunkowaną pracę w przyszłości. W żadnej ocenie opisowej nie może zabraknąć konkretów: nad czym uczeń powinien skupić się bardziej, na co zwracać większą uwagę, które umiejętności opanował w satysfakcjonującym stopniu, a które wymagają jeszcze czasu. Poniżej przykładowa ocena z przedmiotu maturalnego, którą otrzymała jedna z naszych uczennic (w celu zadbania o prywatność naszych uczniów i uczennic imiona zostały zmienione):

Aniu, prezentacja zaliczeniowa dotycząca działu „Funkcje wykładnicze i logarytmy” została wysłana w terminie, zawiera wszystkie wymagane informacje przedstawione w sposób uporządkowany i czytelny, a także przykłady do omawianych zagadnień. Przydałoby się w tego typu prezentacji przedstawić również przykłady własne, a nie tylko inspirować się podręcznikiem. To rozwinie Twoją umiejętność korzystania z różnych źródeł i zwiększy zasób informacji, który będziesz mogła wykorzystać np. na maturze.

2. Raz na półrocze to za mało

Nauka w liceum jest bardzo intensywnym czasem. Liczba szkolnych przedmiotów, zajęć dodatkowych i obowiązków domowych jest dla wielu nastolatków przytłaczająca. To ważne, żeby informacji zwrotnej nie zostawiać na ostatnią chwilę i nie rezerwować jej tylko na „podsumowania” pracy, które w szkole naturalnie wyznaczają terminy końca semestru i roku szkolnego. Najlepszy feedback to taki, z którego ktoś skorzysta, a z informacją o niedociągnięciach czy obszarach do poprawy po całym semestrze lub roku uczeń nie może często już nic zrobić. Jest już przecież „po fakcie”. Konstruowanie częstych informacji zwrotnych jest czasochłonne i wymaga dodatkowego nakładu pracy od nauczyciela, ale to taki rodzaj inwestycji, która zwraca się niezwykle szybko. Wystarczy klika zdań, by zaznaczyć, że postawa ucznia nie jest niezauważona, i że zależy nam na wspólnym wypracowaniu odpowiednich sposobów współpracy.

Filipie, dużo nieobecności i brak wykonanych zadań obowiązkowych w terminie (i terminie dodatkowym) – żółta kartka dla Ciebie. To dopiero 1/4 semestru, więc nic straconego, ale musisz wziąć się w garść. Liczę na większą terminowość i nieco więcej uwagi i skupienia na zadaniach domowych. Są one dużą częścią oceny z całego przedmiotu, więc warto poświęcić chwilę na uporządkowanie materiałów i poszukanie sposobów wybrnięcia z zaległości. Wierzę w Ciebie!

3. Konkret to najlepsza wskazówka

Szczególnie w przedmiotach, które uczniowie (nieoficjalnie lub oficjalnie) zadeklarowali jako przedmioty maturalne. Nauczyciele znają zasady egzaminacyjne na wylot, uczniowie niekoniecznie. W tym przypadku dobrze skonstruowany feedback może realnie przełożyć się na wyniki egzaminu maturalnego, więc warto operować słownictwem i terminologią, która pojawia się w ocenach egzaminatorów. To pozwoli nastolatkom „osłuchać się” z tematem i podczas pracy samodzielnej w łatwy sposób znaleźć materiały i szlifować obszary, które nie są ich najmocniejszą stroną.

Napisałaś bardzo dobrą rozprawkę, wykazując się w niej zrozumieniem problemu i znajomością tekstów kultury. Twoja praca jest dobrze skomponowana, logiczna i spójna, poprawna pod względem językowym. Myślę, że warto, żebyś popracowała jeszcze nad wprowadzaniem kontekstów.

4. Kto sieje feedback…

Dając informacje zwrotną bądź sam/sama na taką gotowy. To kluczowe w pracy nauczyciela- weryfikowanie swoich nawyków, przyzwyczajeń, warsztatu pracy i metod pracy z grupą pozwala na uniknięcie wielu frustracji i „wypalenia”. Klasa klasie nierówna i wie to każdy, kto chociaż raz stanął pod tablicą i zmierzył się z kilkunastoma parami oczu skierowanymi prosto w niego. Uczniowie cały czas dają nam wskazówki werbalne i niewerbalne na temat tego, jaki styl zadań, pracy i dyskusji odpowiada im najbardziej. Żeby lepiej zrozumieć ich potrzeby, trudności i zainteresowania warto zaangażować grupę w gry ułatwiające dawanie/otrzymywanie feedbacku. Idealnie nadają się do tego samodzielnie wykonane, proste karty „Dokończ zdanie”. Mogą być niezłym przerywnikiem między tematami lub rozgrzewką przed nowym działem. Uczniowie z puli kart z przygotowanymi częściami zdań losują swoje karty i w ustalonej z grupą kolejności na nie opowiadają. Przykładowe karty, które wykorzystujemy na lekcjach w O!MEGA Liceum:

„Gdybym mogła/mógł zmienić jedną rzecz w tym przedmiocie, to zmieniłabym/zmieniłbym…”

„Gdybym był [matematycznym/polonistycznym/chemicznym] superbohaterem, to bez problemu…”

„Za swoją mocną stronę w (nazwa przedmiotu) uważam…”

„Najtrudniejsze w ostatnim dziale wydały mi się…”

„Myślę, że najfajniejszą rzeczą, jakiej nauczyłem się podczas zajęć w tym miesiącu jest…”

„Z (nazwa przedmiotu) w przyszłości na pewno przyda mi się…”

„Gdybym mogła/mógł wybrać dział, na który poświęciliśmy za mało czasu i uwagi to wskazałbym/wskazałabym…”

„Najbardziej zapadła mi w pamięć lekcja…”

Każda z kart oprócz feedbacku o tym, co danemu uczniowi sprawia trudności, co go interesuje i jakie formy zajęć uważa za najciekawsze, niesie informację o tym, które z naszych działań rezonują w grupie, a które zupełnie nie. Ćwiczenie elastyczności i łatwości w przyjmowaniu feedbacku to jeden z najwartościowszych skutków ubocznych całego procesu. Uczniowie, nauczyciele i rodzice komunikują się nieustannie i wszystkich w tym głowa, by przekazywane informacje i feedback nie były tylko przykrym elementem edukacji niosącym za sobą emocjonalny ładunek do przetworzenia, a stały się pierwszym stopniem do wielu kompetencji, które możemy dzięki nim kształcić.

Marta Leoniuk

Zdjęcie wykonane przez Volodymyr Hryshchenko z Unsplash