Szkoła średnia to zupełnie nowy etap w życiu nastolatków. Nowe miejsce, nauczyciele, znajomi, role i wyzwania. W szkołach podstawowych mawia się, że liceum to czas, gdzie cała dotychczasowa wiedza zostanie zweryfikowana, a uczniowie dopiero po przejściu do szkoły średniej przekonają się czym są obowiązki. W O!MEGA Liceum dalecy jesteśmy od weryfikowania, sprawdzania, rzucania wyzwań nie do przeskoczenia. Chcemy, by każdy uczeń przez 4 lata znalazł lub wypracował sposób, który pozwoli mu poznać swoje możliwości (i ograniczenia), sprawdzić się w nowych zadaniach, nauczyć współpracy z innymi, zdefiniować indywidualnie pojęcia obowiązku, celu, motywacji. Liceum nie może kojarzyć się z czymś strasznym, trudnym, zmieniającym dotychczasowy ład. Może (ale nie musi) być przyspieszoną lekcją dorastania, poznawania, próbowania, popełniania błędów i wyciągania z nich wniosków. Schyłek wakacji i wrzesień czekający za rogiem to dobry czas na to, by uspokoić nerwy (bo idzie nowe!), pozwolić naturalnej, dziecięcej ciekawości dojść do głosu (bo idzie nowe!) i zadać sobie kilka pytań, które ułatwią wydeptanie linii startu w 4, najciekawsze rozwojowo i poznawczo, lata życia.
1. Dlaczego wybrałam/wybrałem akurat to liceum?
To pytanie to nie przypadek. Uczniowie często wybierają liceum ze względu na rankingi, profil, znajomych, lokalizację, wcześniejsze wybory starszego rodzeństwa, sugestie rodziny. To ważne, aby uczeń uświadomił sobie, po co i dlaczego idzie do konkretnej szkoły. Czy wysoki poziom nauczania najważniejszych dla mnie przedmiotów jest dla mnie priorytetem? Czy jestem na niego gotowy/gotowa? Jeśli nie, z kim mogę porozmawiać o ewentualnej pomocy, korepetycjach, wsparciu w nauce? Czy zajęcia dodatkowe, którymi zachęciła mnie szkoła, ruszają już od września? Z kim należy się skontaktować, by poznać szczegóły? Jakie (jako uczeń) mam oczekiwania wobec szkoły? Co podczas nauki w liceum będzie dla mnie ważne, do czego będę dążyć? Jak będę mógł sprawdzić, że robię postępy? Pytania dodatkowe można mnożyć w nieskończoność – warto porozmawiać z rodzicami/znajomymi o swoich celach, oczekiwaniach i planach wobec szkoły, co ułatwi proces adaptacji i kształtowanie dalszej ścieżki edukacyjnej.
2. Jak ważne są dla mnie zdobywane oceny? O czym mnie informują?
Oceny to cyfry. Oceny to umowny sposób oznaczania ilości opanowanego materiału i umiejętności zaprezentowania tej wiedzy. Oceny to motywator lub wręcz przeciwnie. Przed rozpoczęciem nauki w liceum warto odpowiedzieć sobie na pytanie, czym dla mnie są oceny. W jaki sposób je rozumiem? Do czego mi służą? Jakie emocje we mnie wywołują? Czy z doświadczeń zdobytych w szkole podstawowej znam funkcję, którą pełnią w moim życiu? Co o moich ocenach sądzą rodzice? Czy zależy im na jak najlepszych ocenach? Czy mam wypracowany jakikolwiek inny sposób mierzenia swoich postępów? Gdyby oceny zniknęły, to skąd bym wiedział, że jestem bliżej swojego celu/wymarzonych studiów/stypendium?
3. W czym jestem dobry/dobra? Co wychodzi mi najlepiej?
Kluczowy obszar, o który warto zadbać przed rozpoczęciem roku szkolnego w nowym miejscu. Po kilku latach spędzonych w szkole podstawowej, na zajęciach dodatkowych, na pielęgnowaniu pasji w domu uczeń powinien umieć stwierdzić, co wychodzi mu dobrze, w czym jest mocny, jakie są jego zalety. Czy kompetencje, które są u mnie doskonale rozwinięte, to te same, które będą ważne podczas studiowania wymarzonego kierunku lub wykonywania wymarzonej pracy? Czy umiejętności, które rozwijam sprawiają mi frajdę? Jakie przedmioty/zajęcia/sporty w nowym liceum pomogą mi dojść do mistrzostwa w obszarze, w którym już jestem naprawdę dobry? W czym będę mógł pomóc lub jaką pasją mogę zarazić kolegów i koleżanki? Uświadomienie sobie swoich mocnych stron wzmacnia samoocenę, dodaje odwagi i ułatwia stawianie granic w sytuacjach społecznych i rówieśniczych. Wypunktowanie swoich zalet jest też często motorem do rozwijania nowych umiejętności w innych niż dotychczas obszarach.
4. Co sprawia mi trudności? Które z obszarów do tej pory były przeze mnie traktowane „po macoszemu”, a zależy mi na nich?
Tak jak mocne strony, tak i słabe strony warto potraktować z uwagą i czułością. Jeśli matematyka to nie jest mój konik i zazwyczaj unikam wszelkich zajęć związanych z tym przedmiotem, to nowa szkoła może okazać się dobrym powodem, by odczarować tę dziedzinę. Tym bardziej, że może to zapunktować (dosłownie) na egzaminie maturalnym. We wrześniu w szkole średniej każdy uczeń będzie miał „czystą kartę”. Inny nauczyciel, inne otoczenie i całkiem nowe perspektywy mogą ułatwić podejście do problematycznych obszarów z nową energią i nastawianiem. Nie sugerujemy, że każda, sprawiająca do tej pory trudności dziedzina stanie się w liceum naszą ulubioną. Absolutnie nie! Najważniejsze jest ułożenie priorytetów nauki i próba „podciągnięcia” naszych najsłabszych punktów do wyznaczonego przez nas samych, satysfakcjonującego poziomu. To sprawia wielką frajdę!
5. Czy oprócz nauki w szkole robię coś, co sprawia mi frajdę? Czy mam odwagę „sprawdzać” różne dyscypliny w poszukiwaniu pasji?
Hobby, pasje, to, co robimy „po lekcjach” to mocny fundament osobowości. Ucząc się w liceum warto sprawdzać, szukać lub rozwijać to, co do tej pory robiliśmy z przyjemnością, tylko dla siebie, coś, co sprawia nam satysfakcję. Sport, zajęcia artystyczne, fotografia, wolontariat w schronisku – każda z dodatkowych aktywności buduje poczucie sprawczości i uczy zupełnie innych kompetencji niż szkoła. Nie warto (a nawet nie należy) porzucać ich ze względu na napięty plan lekcji. Jeśli nadal szukasz swojego hobby, to liceum jest do tego idealnym miejscem! Wszystkie szkoły oferują zajęcia dodatkowe, fakultety, kółka zainteresowań. Warto przejrzeć ofertę szkoły i spróbować czegoś, z czym do tej pory nie było Ci po drodze – możesz dowiedzieć się o sobie fascynujących rzeczy!
6. Co lub kto pomoże mi w trudnych chwilach, gdy dopadnie mnie zmęczenie/brak motywacji/brak czasu? Co pomagało mi do tej pory?
Jednych motywuje cel, innych oceny, jeszcze innych- nagrody i wyróżnienia. Warto zadać sobie pytanie, co stanowi dla mnie wyznacznik słuszności moich działań i w jaki sposób poznam, że daję radę i idę do przodu, gdy ten wyznacznik chwilowo zawiedzie? Czy rodzice, znajomi, rodzina, przyjaciele będą w stanie mnie zmotywować? Co, jeśli stwierdzę, że wszystko jest bez sensu? Czy w mojej nowej szkole jest ktoś, z kim mogę o tym porozmawiać? Do kogo mogę się zwrócić? Co do tej pory pomagało mi w cięższych momentach? Sport, muzyka, wyjście na spacer ze znajomymi? Jedną z oznak dojrzałości jest także zdolność do konstruowania planów awaryjnych i radzenia sobie w sytuacjach nieoczekiwanych. Przed rozpoczęciem nauki w liceum warto skonstruować sobie „awaryjną skrzynkę” narzędzi i rozwiązań, które pomagają nam podczas słabszych okresów.
7. Co lub kto mnie inspiruje? Czy treści, którymi otaczam się na co dzień są budujące?
Znany rysownik, biznesmen, sportowiec. Rodzice. Influencer z Internetu, który robi zawrotną karierę i nieustannie się rozwija. Osoby, które podziwiamy w życiu codziennym lub podglądamy ich życie w Internecie mogą być dobrym motywatorem do działania. Podglądając ich poczynania sami nabieramy wiatru w żagle i jesteśmy bardziej skorzy do przełamywania swoich barier i próbowania nowych rzeczy. Przed rozpoczęciem nauki w liceum warto zadbać o porządek w swoich social mediach i informacjach, które docierają do nas na co dzień. Internetowy twórca, który grał w tę samą grę, mógł sprawiać nam frajdę kilka lat temu, lecz teraz jego filmy oglądamy tylko z sympatii. Tiktokerka, która kiedyś zmotywowała nas do zapisania się na zajęcia z tańca, teraz ma zupełnie inne zainteresowania. Na szczęście możemy decydować o tym, kogo obserwujemy i czyje słowa trafiają do nas na co dzień. Warto zadbać o swój czas i poświęcać go na obserwowanie osób, które pasują nam TERAZ – bo czasu wolnego w liceum jest nieco mniej niż w szkole podstawowej i warto dysponować nim mądrze.
8. Czy mam plan?
Nauczyć się nowego języka, podciągnąć się z fizyki, zakwalifikować się na olimpiadę przedmiotową z języka polskiego, wystąpić w jakimś przedstawieniu, wyjechać na wymianę uczniowską – wyznaczanie sobie celów wcale nie jest takie złe z założeniem, że będą osiągalne. Plan działania na naukę w liceum może brzmieć jak szalony pomysł, ale z doświadczenia wiemy, że wielu uczniom ułatwia naukę w szkole średniej, porządkując priorytety i motywując do działania. Przed początkiem roku szkolnego zrób swój plan nauki w pierwszej liceum i wracaj do niego co jakiś czas. Plan może się zmieniać, bo Ty się zmieniasz! Mając plan łatwiej Ci będzie skupić się na ważnych dla Ciebie przedmiotach, obszarach i czynnościach ułatwiających „wykonanie” planu.
Marta Leoniuk
Zdjęcie wykonane przez Waranont (Joe) z Unsplash